Geplaatst op

Magie van de èchte wereld

De serie “The Queen’s Gambit” inspireert, maar hoe betreed je de wereld van de 64 velden?

Mocht je na het bekijken van The Queen’s Gambit enthousiast zijn geworden van het schaken, of wil je er wat meer over weten, dan is dit de goede plek om te starten.

Wij -als schaakliefhebbers- weten het al langer: schaken is een fantastisch bordspel. Ook weten wij hoe het is om wedstrijden te spelen, dramatisch te verliezen of glorieus te winnen. Het gevoel van een blunder, de onmacht die je kunt voelen wanneer een tegenstander veel sterker speelt dan jij. Het analyseren van partijen, de stilte van een gevulde toernooizaal met honderden schakers.

Dat is de magie van de echte wereld. Die vind je niet online. Natuurlijk, je kunt prima schaken leren en het internet is een mooie bron om te onderzoeken waar jij een mooie schaakset kunt kopen of welk Gambiet je het beste kunt spelen, en welke grootmeesters ooit Wereldkampioen zijn geweest.
Maar de sensatie van een mooi houten bord, een set stukken en het spelen van een schaakpartij is echt. En die sfeer weet de Netflix serie The Queen’s Gambit goed neer te zetten.

Maar wat heb je nodig om ook een goede start met schaken te maken?

  1. een goed schaakspel (hoeft niet duur te zijn)
  2. beheersing van de schaakregels
  3. beheersing van de notatie
  4. een goed boek met partijverzamelingen
  5. geduld / beetje toeweiding
  6. niet alleen online

1. De aanschaf van een schaakspel
Belangrijk is een set met de juiste verhoudingen en herkenbare vorm. Voor zo’n 50 euro heb je een uitsekende DGT schaakset met degelijke stukken en een prima bord. Bovendien ook een digitale schaakklok. Wil je een houten schaakklok, dan moet je wat dieper in de buidel tasten.
Ga je meer uitgeven, laat je je dan adviseren door een schaakwinkel die ook schaakboeken verkoopt. Waarom? Er zijn namelijk zat websites die menen gespecialiseerd te zijn in schaakspelen, en dan vooral toeristische sets in zijn assortiment heeft. Zodra je glazen schaakset ziet of StarWars-sets dan weet je dat je de maken hebt met een winkel die gespecialiseerd is in woonaccescoires. Wanneer een webshop ook schaakboeken verkoopt, dan is de kans groot dat je prima advies kunt krijgen voor je nieuwe aankoop (De Beste Zet, Het Paard, Raindroptime – die laatse is zeer interessant en vakkundig).
Tot slot zijn er ook de spellenwinkels: vermijd ze. Het assortiment is smal, vaak uitverkocht en dan is de kans dat je met een kartonnen doosje met Jeux d’Echecs de winkel verlaat, en dat belooft weinig goeds.

Bord met coördinaten:
Wanneer je een schaakbord koopt dan hebben de meeste plastic borden coördinaten. Bij de duurdere borden kom je die niet tegen. Geoefende schakers hebben geen coördinaten nodig, die kennen ze uit hun hoofd. Mochten coördinaten ontbreken: geen nood, je kunt ze later ook zelf toevoegen (bijvoorbeeld met een labelwriter). Zodra deze niet meer nodig hebt kun je ze weer verwijderen.

Deze starterset van DGT is prima. DGT is een Nederlands merk van electronische schaakborden en klokken. Op alle schaaktournooien worden borden en stukken van DGT gebruikt! Dit is géén electronisch bord, maar een beginnersset met DGT klok.

2. Beheersing van de Schaakregels
Er zijn verschillende websites om schaken te leren. Ook staat youtube vol met filmpjes waarin goed uitgelegd wordt hoe je schaken kunt leren. Onderstaande link betreft een filmpje van een schaakgrootmeester die het goed uitlegt (Engelstalig).


https://www.youtube.com/watch?v=SM2fcenx7KU

3. Beheersing van de notatie
In de serie wordt gebruik gemaakt van de beschrijvende notatie. Destijds werd deze notatie in de VS gebruikt. Inmiddels is deze vervangen door de korte notatie waarbij de velden coördinaten hebben. Alle huidige uitgaven van schaakboeken maken hier gebruik van, en ook op onze website tref je deze notatie aan. Onderstaand een goed artikel van chess.com.

https://www.chess.com/article/view/chess-notation

Het belang van het beheersen van de notatie wordt nog weleens onderschat. Maar wanneer je dit eenmaal in de vingers hebt, wordt het lezen van schaakboeken gemakkelijk.

4. Een goed boek met partijverzamelingen
Om het schaken te snappen en vorderingen te maken is het belangrijk om schaakpartijen na te spelen. Dat kan online, met alle afleidingen. Maar veel beter is het om een boek te pakken, je schaakset op te stellen.
De eerste partijen die je naspeelt zullen vol foutjes zitten. Je zet een stuk op een verkeerd veld, of je raakt verstrikt in varianten. Toch is het leerzaam om dit proces te ondergaan. In de serie zie je dat Beth zonder problemen een schaakspel visualiseert (met wat medicatie), maar reken maar dat dit niet iedereen gegeven is, en dat je bord en stukken nodig hebt om een partij na te spelen.

Wat zijn goede partijverzamelingen?
Dat zijn er zeer veel. De onderstaande boeken zijn veel verkocht, en de kans is groot dat je die voor een zacht prijsje bij boekwinkeltjes.com of in een aniquariaat kunt vinden.

  • The Mammoth book of The World’s Greatest Chessgames – Graham Burgess / Nunn / Emms
  • Toernooiboek Zurich 1953 – Miguel Najdorf / David Bronstein
    Hier zijn twee versies van verschenen, die van Bronstein geniet de beste reputatie, maar die van Najdorf is zeker zo goed.
  • The most instructive Games of Chess ever played – Chernev
  • Boeken van Morphy, Anderssen, Steinitz

5. Geduld en een beetje toewijding

Het gemak waarmee natuurtalenten het spel onder de knie krijgen is geen maatstaf voor de gemiddelde beginner. Net als met muziek: je hebt ook daar muzikale genieën die binnen no-time een instrument onder controle hebben.
Zoals bij iedere sport of discipline zijn de besten van de klas die kunnen inspireren, maar je zult gedesillusioneerd raken wanneer je dezelfde leercurve verwacht. De meeste stervelingen moeten toch wel de nodige investeringen doen om vorderingen te maken. Dat beetje toewijding bestaat uit het spelen van partijen, oefenen met de notatie en het bestuderen van openingen en partijen. Ben je verder gevorderd dan betreed je ook de wereld van het eindspel. Je staat twee pionnen voor, maar hoe zet je dat om in winst? Dit soort zaken zijn een kwestie van schaaktechniek, en dat moet zich ontwikkelen.
Maar ook de weg naar een hoger niveau met vallen en opstaan is buitengewoon leerzaam en inspirerend. Dit alles kan er uiteindelijk toe leiden dat je een eigen speelstijl ontwikkelt. Superagressief, solide of juist afwachtend.

6. Niet alleen online

Er zijn veel websites waarop je online kunt schaken met verschillende speeltempo’s. Het is mooi dat het kan en ook zeker een zeer welkome toevoeging op het klassieke schaak. Echter, de sfeer in een toernooizaal waar je uren bezig bent met je partij is lastig online na te bootsen. Echte borden en stukken, aanraken is zetten, niet vergeten je klok in te drukken. Er zijn veel schaakverenigingen die toernooien organiseren het hele jaar door. Door lange partijen te spelen ontdek je de werkelijke diepgang van het schaakspel.

Mocht je door dit alles geïnspireerd raken en woon je in de buurt van Arnhem, kom eens kijken bij onze vereniging “De Sleutelzet”. Wij spelen lange partijen, hebben uitstekend schaakmateriaal en verwelkomen graag nieuwe leden. Stuur een mailtje naar één van de contacten, maakt niet uit welke, en geef aan dat je geïnteresseerd bent. Je krijgt dan een mailtje zodra wij weer beginnen.

Geplaatst op

Morphy vs Rousseau New Orleans 1849

Het mooie van de partijen uit deze periode, is dat sterke schakers vaak ook tegen amateurs speelden. En door dit krachtsverschil zie je heel duidelijk het effect van foute beslissingen: die worden hardhandig afgestraft.

In de onderstaande partij zie je hoe Morphy zijn aanval voorziet van “brandstof”. Je leert een boel schaaktermen en geniet ondertussen van de vakkundigheid waarmee Morphy zijn aanval gaande houdt.

Klik om de zetten om de partij door te spelen.

Geplaatst op

Morphy’s Opera House Game

Deze partij is gespeeld in een opera-gebouw in Parijs gedurende Bellini’s opera Norma. Daar speelde Morphy in 1858 partijen met de Duke of Brunswick en Comte Isouard de Vauvenargues. Deze partij heeft een hoge educatieve waarde omdat het ons laat zien hoe belangrijk de ontwikkeling van stukken is.

Geplaatst op

The Queen’s Gambit – Schaakmateriaal

Scene uit de eerste aflevering – een Netflix Original

De Netflix serie The Queen’s Gambit blijkt een groot succes. Naast dat deze serie goed wordt bekeken, blijkt de serie de interesse voor het schaken wereldwijd flink aan te wakkeren. Jammer voor schaakverenigingen dat ze in deze tijd van Corona geen nieuwe leden kunnen verwelkomen. Onze vereniging staat in ieder geval klaar om -zodra het even kan- nieuwe enthousiastelingen voor deze denksport welkom te heten.

Maar hoe kun je gedurende de lock down toch een goede start maken met het schaken? Online zijn er genoeg sites waar je schaken kunt leren. Maar je ontkomt er niet aan om een schaakspel aan te schaffen wanneer je wat dieper in posities wilt duiken. Een schaakspel hoeft niet duur te zijn, maar miskopen liggen op de loer.

Het belangrijkste is een goede verhouding. Stukken die verzuipen staan bijvoorbeeld op een bord dat veel te groot is. Wanneer het bord echter te klein is, dan staan de stukken zo dicht tegen elkaar aan dat je het overzicht kwijt raakt. Een goede schaakwinkel kan je daarin adviseren (Raindroptime, Schaakinkel Het Paard, De Beste zet, Schaakbond).
In de Netflix serie is het af en toe wel slecht gesteld met het schaakmateriaal. Zo is de eerste set die Beth Harmon koopt er eentje met een oprolbaar lederen bord, wat niet fijn schaakt. Ook zie je tijdens veel partijen plastic schaakmateriaal gebruikt worden dat in die tijd nog niet bestond. Er werd destijds bijna uitsluitend met houten stukken gespeeld (of soms been / ivoor).
Laat je ook niet verleiden door schaakspelen in etalages. Allerhande glazen schaakspelen en sierschaakspelen zijn voor toeristen. Een schaakliefhebber laat die links liggen.

Dit zijn geverfde houten stukken, dat waren vroeger de wat goedkopere schaaksets. Maar de verhoudingen zijn uitstekend: echt clubgereedschap.
Dit is het schaakspel van William Shaibel, ook hier: geverfde houten schaakstukken. Prima verhoudingen, geschikt voor toernooien.
Eén van de vele plastic sets die we voorbij zien komen. Dit is een budget schaakspel dat vooral in de VS wordt gebruikt op clubs en scholen. Maar niet in die tijd. Ook de schaakklok is een recenter model (jaren 80 / 90).
Een oprolbaar bord is een slecht idee. Bovendien schuiven de stukken niet prettig. De stukken van Beth zijn wel van goede kwaliteit.
Plastic stukken op een houten bord. Het kan. Alles kan. Maar het is niet fraai.

Tot slot
In de serie zien we van alles voorbij komen. Het is niet zo dat men in deze serie totaal geen aandacht heeft besteed aan de aankleding. De speelzalen zijn erg mooi gekozen, en ook de hotels waar de grootmeesters verblijven. Echter aan schaakstukken -en borden had net wat meer zorg besteed mogen worden.

Echter wat het op dit vlak ruimschoots goed maakt is de finale partij van de serie in Moskou. Daar worden prachtige schaaksets gebruikt, mooie ouderwetse klokken uit die tijd, en even zo mooie demonstratieborden. De typisch Russische schaaksets kloppen helemaal met wat er destijds werd gebruikt. Een feest voor het oog!